Anlaşabilmek ve Anlayabilmek

Her insanın meşrebi farklı özellikler barındırmaktadır ki bu özel yaradılışın gereğidir.

Tabi ki meşrebe, yaşanılan zamanın, bulunulan mekânın, beraber vakit geçirilen insanların büyük etkisi vardır. Farklı hayatlara ve kişiliklere yaklaşımlar, bu saymış olduğumuz nitelikler göz önünde bulundurularak yapılmalıdır. Misalen hepimizin insaniyet, nefsaniyet gereği kızmış olduğu durumlar ve zamanlar olmuştur. Kimilerimiz olayları düşünmüş kişilere tepki göstermiş hatta bir nebze ileriye taşıyarak hayatından silme konumuna gelmiş, kimilerimiz çözümlemeler yapıp bir sonuç çıkarmaya uğraşmış ve olayları zihninde orta yola koymuş. Kimilerimiz ise hatayı kendinde kabul etmiş ve düzeltme adına gayret etmiştir.

Peki, bu olaylara derin incelemeler ile baksak nasıl olur?

Öncelikli olarak davranışa karşı duygu beslemeliyiz. Kızdığımız şey kişi değil davranışı olmalı.

Olaylara bakarken kendimizi sorgulayarak başlayalım. İlk kırmamız gereken yanlışlık, genellikle ön yargı besleyerek kendimizde olmaktadır çünkü.

Ardından karşıdaki kişiyi, kişinin yaşamını ve bizim yaşantımızdaki yerini göz önünde bulundurarak değerlendirmeye alalım ve bir yol çizelim. Kişinin benim yanımdaki yeri nedir?

Sonrasında klişe bir söz olacak ama (s)empati kuralım. Onun yaşantısı zorlukları heyecanları mutlulukları imkânları, ezaları, cefaları, annesi babası, kayıpları, kazançları benim olsa idi nasıl bir durum içerisinde olurdum, ruh halim nasıl olurdu?

Empati sempatiyi doğurur, anlamak ağlamak merhametle yaklaşmak insanlığımızın gereğidir ve onu korumak gerekmektedir. Empati insanlığımızı korur. Yoksa insanlık olmadan insan neye yarar.

Sürekli olarak şunu da kontrol etmeliyiz Münakaşa ortamına kayan bir durum var mı münakaşanın cereyan edip etmediğini arada kontrol etmenin de çok faydası olacaktır, konuşma kardeşlik münasebeti ile devam mı ediyor ve ya başka yerlere mi kayıyor diye olay akışlarını da ara sıra sorgulayalım. Sonra kırarız da haberimiz olmaz. Bir de üstüne bağlar kopar ortada bir şey yok iken mesafeler oluşur.

Konuşmalarımızdaki kurduğumuz cümlelerdeki niyetimizi de mütemadiyen kontrol edelim.

Karşıdaki kişinin niyeti bozuk olsa bile öfkelenmeden rıfkla keskin zihnin zarif cevabı ile karşılık verelim.

Nitekim Rasulullah aleyhisselamın başından geçen şu olayı Hz. Âişe r anha annemiz anlatıyor: “Yahudilerden bir grup Rasulullah’ın huzuruna girdi ve: ‘Essâmu Aleyke (ölüm üzerine olsun)’ diye tel’in ifadesini selâma benzeterek kullandılar. Peygamber Efendimiz de: ‘Ve aleyküm.’ (Size de olsun!) buyurdu.

Fakat ben bu cevapla yetinmeyip: ‘Sam ve lânet size olsun’ dedim.

Bu defa Rasulullah:

“Ey Âişe, sakin ol! Çünkü Allah her işte rıfkla (tatlılıkla ve yumuşaklıkla) hareket etmeyi sever!” buyurdular. Ben:

“Ey Allah’ın Resulü, ne söylediklerini işitmedin mi?” dedim. Rasulullah:

“Ama ben de ‘Ve aleyküm’ (Size de olsun!) dedim” cevabını verdiler.(Kütüb-ü Sitte, 10/185)

Muhabbet kolay ve bir o kadar da zordur, bu soru-cevapları akılda tutmanın faydası çoktur.

*Bu olaydaki benim payım ne? Ne yapabilirim?

Önyargılarım varsa çözmeliyim, gereksiz bir diretme üzerine isem vazgeçmeliyim. Daha sakin davranmalıyım, anlamaya çalışmalıyım. Merhametle yaklaşmalıyım.

*Karşımdaki kişiyi bu yola iten sebep ne? Yaşantısı kişiliği nasıl?

Örneğin bir kimsenin çocuğuna yaptığı davranışı sorgularken o kimsenin çocukluğundan itibaren ki durumlarına inmemiz göz ününde bulundurmamız gerekir?

*Bu cümleyi kurma niyetim ne?

Muhabbet olsun diye mi kuruyorum, yoksa vermek istediğim mesaj için hazırlık mı yapıyorum. Amaca göre sözün etki edeceği yer de farklı olmalıdır. Mesaj gönle inmelidir.

*İletişimdeki amacım ne?

İyi niyet üzere çıkarsız bir iletişim, iş görüşmesi, bir yola sevk etme vs.

Amaç doğrultusunda diksiyon ve sözler seçilmelidir.

*Problemi nasıl incelikle çözebilirim?

Kibar olarak.

*Meseleyi konuşmanın bize faydası var mıdır?

Değiştirebileceğimiz bir şey ise çözüm arayalım, gayret edelim; eğer geçmiş bir olay ise o halde ders çıkaralım.