KAPAK – Arkadaş ve Okul Ortamına Akademik Bakış

İnsana insan olabilme nitelikleri kazandıran ve yaşamımızın şekillenmesini sağlayan eğitimin öneminin giderek daha da arttığını söyleyebiliriz. Bireyi bir bütün olarak duygularının, düşüncelerinin ve eylemlerinin var olmasını sağlayan, geliştiren ve biçimlendiren bir takım aktivitelere dayalı bir süreçtir eğitim. En genel yaklaşımıyla bireylerde davranış geliştirme süreci olarak görülen eğitimin bireylerin kendi yaşantı ve etkileşimlerine dayalı olması söz konusudur. Bireyde davranış değişikliklerini oluşturmak için, eğitim ortamının tutarlı bir biçimde düzenlenmesi ve değerlendirilip geliştirilmesi gereklidir.

Erken çocukluk döneminden başlayan ve uzun yıllar sürecek olan örgün öğretim kademelerinde gerçekleştirilen eğitimlerde kazanılan bilgi, beceri, tutum ve alışkanlıklar, çocuğun yaşama uyumunu kolaylaştırmaktadır. Aynı zamanda bireyin sosyal, ahlaki, bilişsel, kültürel, dil ve fiziksel gelişim gibi pek çok gelişim alanında ilerleme kaydetmesini sağlayacaktır. Bireyin eğitim sürecindeki yaşantıları ve etkileşimleri ile birlikte değişim gerçekleşecektir. Yani eğitim sürecinde elde edilen kazanımlar bireyin içinde bulunduğu ortam ve kişilerle oluşturduğu yaşantılarına ve onlarla girmiş olduğu etkileşimlere dayandırılabilir.

Bireyin eğitim ortamı ve toplumla olan etkileşiminin en önemli unsurları arkadaş edinme ve sosyal bir çevrede yer edinebilmedir. Birey, çocukluktan başlayan ve yaşamı boyunca da devam edecek olan yeni arkadaşlar edinmektedir. Arkadaşları ile birlikte geçirmiş olduğu zamanlarda hem onları etkilemekte hem de onlardan etkilenmektedir. Yaşamın her döneminde arkadaşlık ilişkileri önemini sürdürmekle birlikte, bireylerin arkadaşlık ilişkilerine yükledikleri anlamlar yaş ile birlikte değişmektedir. Bu farklılıkta şüphesiz bireylerin içinde bulundukları gelişim görevleri ve yine bireylerin gelişim dönemlerinde karşılaştıkları farklı zorluklar etkili olmaktadır.

Çocukluk döneminde arkadaşlık ilişkileri, birlikte vakit geçirme ve oyun oynama gibi daha somut aktiviteler ile ifade edilirken, ergenlik döneminde daha çok ortak ilgi alanlarında sosyalleşmek ve kendini açma, sırlarını paylaşma şeklindedir. Genç yetişkinlikte arkadaşlık ilişkileri, iş yaşamı ve ebeveynliğin dâhil olduğu daha da karmaşık etkileşimlere dönüşür; ileri yetişkinlikle beraber arkadaşlık iş yaşamından ayrılır ve arkadaşlığın odağı daha çok birbirine destek olma ve yol arkadaşlığına kayar.

Okul iklimi, okuldaki insanların kolektif algılarına dayalı olarak gelişen, okuldaki tüm insanları etkileyen, onların davranışlarından etkilenen ve görece sürekliliği olan bir özellik olarak nitelenmektedir. Bireylerin olumlu bir okul ikliminde öğretmenleri ve arkadaşlarıyla sevgi ve saygıyı esas alan olumlu ilişkiler kurması onların akademik beceri gelişimlerini ve öğrenmelerini önemli derecede etkilemektedir.

Ayını sınıf ve okul ortamını paylaşan öğrencilerin arkadaşlık ilişkileri, birbirlerine saygı duymaları, okula bağlılık duymaları, okul ortamından memnuniyet duymaları, birbirlerine güven duymaları, karşılaştıkları problemlerle baş edebilmeleri ve birbirleriyle sosyal etkileşim içerisinde olmaları gibi durumlar okuldaki öğrenme ortamını da olumlu bir şekilde etkilemektedir.

Öğrenciler, rahatsızlık verici bir okul iklimi veya kendilerini dışlanmış hissettikleri bir sınıf ortamında bulunmak istemezler. Olumsuz bir okul ortamı öğrencilerin akademik başarısını düşürür ve şiddet davranışlarını ya da bu davranışlara yönelme riskini artırır. Bireylerde istendik davranış değişikliğinin gerçekleştirilebilmesi için öğrenmenin gerçekleştirildiği okul ve sınıf iklimi başarı, destek ve güvene dayalı olması, okul yöneticilerinin ve öğretmenlerin öğrencilerle iyi ilişkiler kurması ve onları desteklemesi, öğrencilerin okulda iyi arkadaşlıklar edinmesi, okulun fiziki ortamının ve sosyal etkinliklerinin yeterli olması, eğitim programlarının öğrencilerin gelişimini desteklemesi ve şiddetten arınık güvenli bir okul ortamı öğrencilerin okuldan memnuniyetini artırarak onların okula daha fazla bağlanmalarına yardımcı olabilir.

Araştırma sonuçlarına göre olumlu arkadaşlık ilişkilerinin kurulduğu okul ikliminin sağlıklı olması halinde; öğrenciler için iyi bir öğrenme ortamı oluşmakta ve buna paralel öğrenci başarısı yükselmekte, öğretmenlerin adanmışlığı ve iş doyumu artmaktadır. Ancak sağlıksız bir okul ikliminde ise; okulda çalışanların iş doyumu düşük olmakta, baskıcı bir yönetim anlayışı sergilenmekte, insanlara yeterince değer verilmemekte ve okul içi iletişim-etkileşim sınırlanmaktadır.

Okul ikliminin; öğrencinin akademik başarısını, derslere katılım oranını, öğrenciler arası kaynaşmayı ve memnuniyeti etkilediği bilinmektedir. Yıllardan beri yapılan araştırmalar olumlu bir okul ikliminin öğrenme ve öğretmen üzerinde etkisi olduğunu desteklemektedir. Olumlu bir okul iklimi; öğrencileri öğrenmeye teşvik eder, akademik başarıyı arttırır, öğrenci gelişimine yardımcı olur, öğretmen motivasyonunu etkiler. Kendini güvende, rahat hisseden; desteklendiğini bilen, engelleri aşabileceğine inancı olan çocuk akademik olarak daha başarılı olacaktır.

Kaynakça

Acar, H. Ve Kılınç, M. (2017) Akran Baskısıyla Başa Çıkma Konusunda Hazırlanan Psikoeğitim Programının Lise Öğrencilerinin Akran Baskısı Düzeylerine Etkisi, Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi Cilt.9 Sayı.19 2017 – Haziran (s. 287-300).

Bahçetepe, Ü., Meşeci Gıorgettı, F. (2015) Akademik Başarı ile Okul İklimi Arasındaki İlişki, İstanbul Journal of Innovation in Education Volume 1 Issue 3 December, 2015 pp. 83-101.

Blum, R. (2005). School connectedness: Improving the lives of students. Baltimore, Maryland: Johns Hopkins Bloomberg School of Public Health

De Goede, I.A.H., Branje, S.J.T., Delsing, M.J.M.H. ve Meeus, W.H.J. (2009). Linkagesover time betweenadolescents’ relationships with parents and friends. Journal of YouthAdolesecent, Vol.38,No.10, (1304-1315).

Hartup, W. ve Stevens, N. (1999). Friendships and adaptationaccross life span. CurrentDirections in Psychological Science, Vol.8, No.3, (76-79).

Sönmez, V. (2020) Program Geliştirmede Öğretmen Elkitabı, Anı Yayıncılık, 19. Baskı, Ankara/Türkiye.

Özdemir, S., Sezgin, F., Şirin, H., Karip,E., Erkan, S. (2010) İlköğretim Okulu Öğrencilerinin Okul İklimine İlişkin Algılarını Yordayan Değişkenlerin İncelenmesi, Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi (H. U. Journal of Education) 38: 213-224.