İlk Yardım

İlk yardım: Herhangi bir kaza veya yaşamı tehlikeye düşüren bir durumda, sağlık görevlilerinin yardımı sağlanıncaya kadar, hayatın kurtarılması ya da durumun kötüye gitmesini önleyebilmek amacı ile olay yerinde, tıbbi araç gereç aranmaksızın, mevcut araç ve gereçlerle yapılan ilaçsız uygulamalardır.

Ülkemizde ev, iş ya da trafik kazaları ve doğal afetler nedeni ile çok sayıda vatandaşımız yaşamını kaybetmekte ya da sakat kalmaktadır. Bu gibi durumlarda olay yerinde her zaman bir sağlık görevlisi olamayacağı için olaydan etkilenen ya da ortamda bulunan kişilerin kendilerine ya da başkalarına yapacakları ilk yardım uygulamaları son derece önemlidir. Bu gibi durumlarla karşılaştığımızda, müdahalede bulunanların ilk yardım eğitimi almış olmaları, yaşamın sürdürülmesinde, sakatlanmaların önlenmesinde ve iyileşme sürecinin kısaltılmasında belirleyici rol oynayacaktır.

Temel İlk Yardım Uygulamaları

İlk yardım eğitimi almadan bu uygulamaları yapmanız tehlikeli sonuçlar doğurabilir. Her türlü ilk yardım gereken hastada bakış sırası aşağıdaki gibidir;

1- Hızlı şuur: Hastanın bilincinin açık olması ve konuşabilmesi, kalp, akciğer ve beyninin çalıştığını ve kişinin “en azından” hayatta olduğunu gösterir.

2- A (Hava yolu): Hava alımının sürdürülebilmesi için, ağız veya burunun hava geçişine uygun olarak “açık” olması gerekir. Takma diş, kan pıhtısı, çamur, taş ve buna benzer yabancı cisimlerin hava yolunu tıkamaması gereklidir. Solunumun olmadığı veya bozuk olduğu durumlarda; bu tür yabancı cisimlerin olmadığından emin olmak için kontrol etmek gereklidir. Sonuç olarak; havanın akciğerlere gidebilmesi için, başa uygun pozisyonun verilmesi gerekir. Bu amaçla, “baş geriye-çene yukarıya” çekilmelidir.

3-B (Solunum desteği), 4-C (Dolaşımın sağlanması)

Kanamalarda İlk Yardım

Dışa olan kanamaları durdurmanın en etkili yolu, kanama bölgesine baskı yapmaktır. Bu şekilde dışa olan kanamaların hemen hemen tümünü durdurabilirsiniz.

Batmış-saplanmış cisimleri çıkarmaya çalışmayınız. Bazen kanayan bölgeyi kalp seviyesinden yukarı kaldırmak, hareketsiz hale getirmek, kanama bölgesine kanı getiren atardamara bası yapmak gerekebilir (yabancı cismin üzerine herhangi bir bası yapmayınız). Çok zorda kalmadıkça asla turnike uygulamamak gerekir.

Açık yaralanmalarda genel prensipler: Kanamayı kontrol ediniz, yarayı mümkün olduğu kadar temiz tutunuz, yara üzerindeki elbiseyi kesiniz, yarayı varsa steril su, yoksa normal su ile yıkayarak kir, toz, toprak gibi yabancı cisimleri temizleyiniz, yara içine batmış yabancı cisimleri çıkartmaya çalışmayınız, yarayı temiz, kuru, steril gazlı bezle sarınız.

Şok Durumunda İlk Yardım

Şok, dolaşımın iflası sonucu vücudun kan ihtiyacının sağlanamamasıdır. En sık hipovolemik şok görülür. Hipovolemik şok, en çok kan veya sıvı kayıpları nedeniyle gelişir. Kanama, ishal, kusma, yanık, aşırı terleme gibi durumlarda şok gelişebilir.

Şok durumda hasta, soluk görünümlü, cilt ısısı düşük, terli, halsiz, şuuru bulanık bir haldedir. Kan basıncı düşer. Vücuttaki şah damarı dışındaki diğer nabızlar hissedilmeyebilir. Hastayı yere yatırıp ayaklarını yukarı kaldırmak, şuuru açıksa sıvı vermek, ısı kaybını önlemek için üzerini örtmek, rahat nefes alıp vermesini sağlamak, mümkünse oksijen vermek ve kanama varsa durdurmak gerekir.

Travmalı bir hastada, şok bulguları var ve dışa kanama yoksa; iç kanama düşünülmelidir. Bu durumda tedavinin cerrahi olduğunu ve bir an önce sağlık kuruluşuna naklinin gerektiğini unutmayınız.

Yanıklar ve Elektrik Çarpmasında İlk Yardım

Özellikle ev kazaları sonucu sık gelişir. Her türlü yanıkta yapmanız gereken ilkler şunlardır;

Süratle yanıcı kaynaktan uzaklaştırın. Yanmaya devam eden bir yer varsa, havayla temasını keserek söndürün. Hastanın üzerindeki giysileri keserek çıkarın, süratle soğutma işlemine geçin, hastanın üzerindeki ısı yayan cisimleri (saat, yüzük vb.) çıkarın. Yanık bölgeyi kalp seviyesinden yukarı kaldırın, şuuru açık hastaya sıvı verin. Yanık bölgenin üzerine antibiyotikli bir krem sürün, üzerine ince bir tabaka steril gazlı bez sarın, ağrı kesici verin. Hastaneye götürün.

Her türlü elektrik çarpmalarında kalp ritminin bozulabileceğini veya kalbin durabileceğini unutmayınız! Hayati tehlike taşır!

Travmalarda İlk Yardım

Dışarıdan gelen bir etki sonucu, fiziksel ya da ruhsal yaralanmadır. Trafik kazası, suya atlama, yüksekten düşme, darp vb. gibi travma durumlarında; tüm vücut etkilenir, iç organlar çeşitli boyutlarda zarar görür. Genel vücut travması geçirmiş kişinin az ya da çok mutlak hayati tehlikesi vardır.

Travmalarda, omurga ve omurilik yaralanma ihtimali yüksektir. Hastanın boyun ya da bel bölgesinde ağrı, kol ve bacaklarda uyuşma, karıncalanma, hissizlik gibi bulguların olması omurilik yaralanmasını akla getirir. Böyle bir durumda hastayı kıpırdatmayınız ve hareketsiz halde tutulmasını sağlayınız. Boynunu sabitleyiniz. Yerde yatıyorsa kaldırmaya çalışmayınız. Hasta sıkışmış bir durumda ise asla çekiştirmeyiniz. Bu hastaya yapılacak olan yanlış bir müdahale veya taşıma hatası, o kişinin ömür boyu felçli kalmasına sebep olabilir. Bilinci kapalı olan majör travma geçirmiş her kişide, aksi ispat edilinceye dek omurga yaralanması var sayılır. Bu tür hastaların nakli özellik arz eder.

Zehirlenmelerde İlk Yardım

Zehir vücuda alındığında istenmeyen etkiler yaratan maddelerdir. Çeşitli yollarla zehirlenme olabilir (ilaç içme, haşerat – sürüngen sokması, şofben zehirlenmesi, soba vs.). Zehirlenmelerde tanı ve ilk müdahale, özel bir eğitim gerektirir. Her türlü zehirlenme durumlarında yapmanız gereken en doğru şey, zehir danışma merkezini aramak ve hastayı en kısa sürede sağlık kuruluşuna götürmektir.