Hüseyin Vassaf Efendi

Mısır valisi Mehmet Ali Paşa’nın ve İbrahim Paşa’nın hizmetinde bulunan; Nevşehirli Hacı Osman Efendi ile Fatma Emsal Hanımın dört çocuğundan üçüncüsü Hüseyin Vassaf’tır. Hüseyin Vassaf 10 Muharrem 1289/20 Mart 1872 yılında yani, Muharrem ayında doğduğundan, babasının Şeyhi Salih Efendi, ismini Hz. Hüseyin’e izafeten, Hüseyin koymuştur.

İlköğrenimini Kara Mehmet camiinde ve Ayyokuşu iptidai mektebinde, ardından Mekteb-i Osmanî ve Aksaray Rüştiyesinde okudu. Mekteb-i Mülkiye’ye devam etti ve oradan mezun oldu. İlim öğrenmeye olan ilgisinden dolayı, resmi eğitiminin dışında, birçok seçkin zevatın özel derslerine de devam etmiştir.

8 yaşında annesini, 18 yaşında babasını kaybettiğinden, ailenin geçim sıkıntısı onun üzerine kaldı.

Genç Vassaf, hemen çalışmaya başladı. Muhtelif yerlerde çalışarak evin geçimini sağlamaya çalışan Hüseyin Vassaf, en son İhraç Gümrükleri Müdürlüğü ve rüsumat Başmüdürlüğü görevini sürdürmekte iken 1922 yılında emekli oldu.

EVLİLİĞİ

22 Şubat 1893 tarihinde Sekbanbaşı Camii İmamı Hafız Mehmet Efendinin kızıyla evlenen Hüseyin Vassaf’ın bu evliliğinden, 1 erkek 3 kız çocukları dünyaya geldi.

Yaşamını, kışları Veznecilerdeki evinde, yazları Suadiye’deki yazlığında geçirirdi.

Maalesef Aksaray’daki evlerinde çıkan yangında birçoğu elyazması olan kitaplarının büyük bir kısmı yanmıştır.

TARİKAT BAHSİ

Osmanlı Devleti, Ulema ve Meşayih grubunun yol göstericiliğinde varlığını devam ettirmiştir. Yer yer birbirleriyle cidalleşmeye girmişlerse de, nerede durması gerektiklerini bilmişlerdir. Hatta devlet ricali, birini biriyle kontrol ettirmiştir.

Bir tarikat mensubu olan babası Osman Efendi’nin de etkisiyle, genç yaşından itibaren ilim, irfan yuvalarına devam etmiştir. Hüseyin Vassaf, ilmi kariyerini sürdürürken diğer yandan, Şabaniye Tarikatının Bekriye kolundan Muhammet Sultan Efendi’ye intisap etmiştir.

Hocasının irtihalinden sonra Edirne Gülşenî Dergâhı Şeyhi Şuayp Şerafettin Efendiye mürit olan Hüseyin Vassaf, bilahare Kasımpaşa’daki Uşşakî Şeyhi Hafız Mustafa Hilmi Efendi’den icazet almıştır.

Hocası Hilmi Efendi’nin vefatı üzerine, 30 Haziran 1925 tarihinde Kasımpaşa’daki Uşşakî Dergâhının şeyhliğine getirilmiştir.

KİTAPLARI

Hüseyin Vassaf’ın, telifi için yirmi yılını verdiği “Sefine-i Evliya-ı Ebrar” isimli meşhur kitabı fevkalade öneme haizdir. Bu kitabını yazmadan önce ciddi bilgi ve malzeme toplamak maksadıyla birçok bölgeyi dolaşmıştır. Bu maksatla şu anda sınırlarımız dışında kalan Beyrut, Şam, Hama, Humus, Halep, Yafa, Kudüs, Mekke, Medine, Selanik, Üsküp ve Manastır’a yolculuk yapmıştır.

Ayrıca Ankara ve Konya’nın dışında Marmara ve Ege bölgesinde gitmediği hemen hiçbir şehir kalmamıştır. Gezdiği yerlerde birçok malumat toplamıştır.

Gezdiği yerlerdeki Mutasavvıflarla görüşmeler yapmıştır. Onlardan hayli bilgi edinmiştir. Diğer taraftan, yazacağı kitabı için Tekke, Zaviye ve Türbelerde de incelemelerde bulundu. Elde ettiği yığınla bilgi ve belgelerlerle de meşhur kitabını yazmıştır. Nitekim iki bine yakın sûfinin biyografisini ihtiva eden ölümsüz eseri “Sefine-i Evliya’sıni 1925 yılında tamamladı.

Oldukça çok şiir yazan Hüseyin Vassaf’ın birde DİVAN’ı mevcuttur. Şiirlerinden bir parça:

Ömrü nimet bilerek dünyada/Halka hizmet idelim safvetle

Hâlik’i, halka edersek râzı/Nâmımız yâd olunur rahmetle

************

Zikr-i Hak’tan bir nefes gâfil olan/Eyler imhayı hayatı yek-nefes

Zikri Hak’tır ruhbe-i ömr-i beşer/Masivâya mürde-dil eyler heves

DOSTLARI VE ÖLÜMÜ

Dönemin tanınmış birçok zevatıyla tanışmış, ayrıca onlarla hayli güzel dostluklar kurmuştur.  Tahirülmevlevî, İbnülemin Mahmut Kemal, Mehmet Ali Aynî gibi dönemin birçok seçkin zevatı bunlardan bazılarıdır. Hüseyin Vassaf, bunlardan bir kısmı hakkında müstakil kitap yazmıştır.

Hüseyin Vassaf, 21.10.1929 yılında İstanbul/Arnavutköy’deki evinde vefat etti. Vasiyeti gereği Rumelihisarı mezarlığına defnedildi.

İlim irfan ve irşat uğrunda çok güzel hizmetleri olan bu mümtaz şahsiyete Cenab-ı Haktan rahmet diliyorum.

ESERLERİ

Birbirinden güzel eserler meydana getiren Hüseyin Vassaf’ın, eserlerinden bazıları:

1-Sefine-i Evliya Ebrar Şerh-i Esmar-ı Esrar

2-Esrar-ı Kuraniye’den Bir Nebze

3-Güldest-i Hakikat

4-Kitab-ı Külliyat

5-Hatırat-ı Hicaziye

6-Suriye’de Bir Cevalan

7-Bursa Hatırası

8-Vesiletü’n Necat

9-Kemalü’l Kemal

10-Feyzü’l Kemal

KAYNAKLAR

1-Hüseyin Vassaf, Sefine-i Evliya c.1

2-Hüseyin Vassaf, Bir Eski Zaman Efendisi İbnülemin Mahmut Kemal-KEMÂL’ÜL-KEMAL-

3-Hüseyin Vassaf, Hicaz Hatıratı

4-Hüseyin Vassaf Hayatı-Eserleri ve Şiirlerinden Seçmeler; Cemal Kurnaz, Mustafa Tatcı, İsmail Kasap

5-İslam Ansiklopedisi TDV, c.19