Çocuk Gelişim Dönemleri (2-6 Yaş)

“Çocuklar melek, yaşadıkları ortamı da cennete çevirmek bizim elimizde olsa gerek”

2-6 yaş bebeklikten çocukluğa geçilen bir evredir. Çocuk artık anne babadan ayrı bir insan olduğunu fark eder, bu durum onu daha fazla bağımsız olma arzusuna yönlendirir. Kişilik gelişiminin en hızlı olduğu bir dönemdir. Bu gelişmelerle birlikte temel alışkanlıkların yapı taşları da bu dönemde atılır.

Şimdi bu yaş aralıklarını ayrıntılı olarak inceleyelim.

2-3 yaş çocuğun keşfettiği dünyada ‘’ben de varım’’ deme dönemidir.

Bebek kalmakla büyüme arasında geçen bunalımlı bir zaman dilimidir. ‘’Hayır ‘’ ların arttığı bir  dönemdir.  Israrcıdır, örneğin kullandığı lazımlıktan başkasına oturmak istemez, istediği kıyafeti giymek için tutturur. Acelecidir, su ister siz getirene kadar 4-5 defa su der.

Çocuğun oynaması-koşması-zıplaması   kısıtlanmamalıdır.

2.5 yaş krizi yaşayabilir. Bu dönemi uzmanlar ön ergenlik olarak da adlandırırlar.

Çocuk bu dönemde kolay kolay mutlu ve memnun olmaz. Küçük bir kral olmak ister. Abartmamak şartıyla ona bazı imkânlar vererek bağımsızlaşmasını destekleyebiliriz. Ama dengeli olmak şartıyla.

Çocuğa; duygularını anladığımızı ifade etmek, duygularını yaşamasına izin vermek ve çocukla çok fazla çatışmaya girmemek gerekir. Tutturmalar çok olur. İnatçılık yapabilir. Bu durumda;

-Bak yavrum bu dediğini yapmayacağım, odana git, ağlaman bitince gelebilirsin diyebiliriz.

Dik durmaz, ağlamasına kıyamaz ve dediklerini yaparsak istediği şeyleri ağlayarak elde etmeyi öğrenir.

Tuvalet eğitimi bu dönemde yapılabilir. Ortamın rahatlığı, sevgi, sabır çok önemlidir.

2-3 yaş döneminde mülkiyet duygusu geliştiğinden kendine mal edinmek ister. Eşyalarını kıskanabilir, paylaşmayabilir, anlayışlı olmakta fayda vardır. Ancak paylaşmayı öğrenmesi için de gerekli çalışmalar yapılmalıdır. Bazı şeyleri kendi kendine yapması sağlanmalı, kıyafetlerini giymesi, yemeğini  yemesi, oyuncaklarını toplaması öğretilmelidir.

Çok soru sorar. Sabırla soruları ciddiye alarak ve doğru şekilde cevaplamak gerekir.

Çevredekileri model almaya başladığı bir dönemdir, olumlu rol model olmak önemlidir.

3 yaştan itibaren kurallı hayata yavaş geçişler desteklenmelidir. Kural koymalıyız ama her kurala uymasını da beklememeliyiz.

Oyunlarda grupların olmasını ister. Grupta kendine uygun rolleri oynar. Kelime dağarcığı artar ve anlaşılır cümleler kurar. Çocuğun kelime dağarcığının gelişmesini desteklemek için hayvanat bahçesi, park gibi yerler ziyaret edilebilir.

4 yaşla birlikte cinsel rollerini oynamaya başlar.  Kızlar daha çok bebek-evcilik oyunlarını tercih ederken erkek çocuklar, araba tercih edebilir. Bazen de mahrem bölgelerini tanımaya yönelebilirler. Çok dikkat çekmemek gerekir, aşırı tepkiler verilmemeli, dikkati hemen başka şeylere kaydırılmalıdır.

4 yaşta çocuklardaki dini ihtiyaç canlılık kazanır. Özellikle ’’ALLAH’’ la ilgili çok soru sorarlar. Çocukların bu soruları geçiştirilmemeli, anlayabilecekleri şekilde doğru bilgiler verilmelidir. İman öğretimi konusunda sevgiye dayalı bir metot takip edilmelidir. Hayal gücü geniş olduğundan bolca hikâye-masal okunabilir (özellikle peygamber kıssaları onun anlayabileceği şekilde anlatılabilir.) ‘’Allah’ım beni, annemi, babamı, kardeşlerimi ve bütün müminleri koru’’ duası çocuklar için çok güzel bir duadır.

5 Yaş dönemi daha sakin, uyumlu, ilgi alanlarının genişlediği, sosyal, kararlı, kendinden emin bir dönemdir. Çocuğun ince motor kaslarının gelişmesi için makas tutması,  kalemle çizme ve boyama çalışmaları yapması desteklenmelidir.

Araştırma inceleme içeren faaliyetlerden keyif alır. Bu yüzden doğa gezileri yapmak oradaki canlıları incelemek, fikirleri paylaşmak gelişimine katkı sağlar.

Çok hareketliyse enerjisini boşaltabileceği ortamlar hazırlanmalıdır. Anaokuluna gidebilir.

6 yaş okula hazırlık dönemidir. Somuttan soyuta doğru düşünce geçişleri başlar. Dengesizlikler gösterebilir, kurala karşı isyankâr bir tutum geliştirebilir. Değişkendir, tembel ve kararsız davranabilir. Lüzumsuz mızmızlıkları olabilir. Ekip oyunlarını tercih ettiği bir dönem olduğu için arkadaşlarının yanında kızılmamalı, alay edilmemeli, onuru kırılmamalıdır. Oyuna ağırlık verilebilir. Kas koordinasyonunu sağlayacak oyunlar tercih edilebilir. Bencil davranışları konusunda sabırlı davranılmalı, bunların geçici olduğu unutulmamalıdır.

Özellikle 2-6 yaş döneminde danışmaya getirilen çocuklarda görülen bazı davranış problemlerine örnekler vermek istiyorum.

5 yaşında anaokuluna giden bir öğrenci öğretmenin yönlendirmesi ile danışmaya geldi.

Çocuk, sürekli arkadaşlarına vuruyor, izinsiz eşyalarını alıyor, riskli davranışlarda bulunup kendine ve çevresine zarar veriyor.

Bu çocuğun aile yaşantısına baktığımızda şunları görüyoruz.  Baba alkol alıyor, anneye ve çocuğa şiddet uyguluyor,  çocukla vakit geçirmiyor. Anne sürekli korumacı davranıyor ve çocuğun yanında her şeyi konuşuyor. Bu çocuk aslında rol model aldığı kişinin davranışlarını taklit ediyor. Ne yazık ki şiddet gören çocuk şiddet uygular.

Yine anaokulunda bir çocuk sürekli çizgi film karakterini taklit ediyor. Konuşması ve hareketleri aynı onun gibi. Bu çocuğunda ekran karşısında çok vakit geçirdiğini ve aile tarafından sergilediği bu davranışların pekiştirildiğini öğreniyoruz. Çocuğun meşgul olduğu şeyler çok önemli. Taklit ederek öğrenme bu yaş döneminde sıklıkla görülür. Bu yüzden çocukları ekran karşısında bırakmak doğru değildir.

4 yaşında bir erkek çocuk karanlıktan ve yalnızlıktan çok korkmaya başlıyor. Yalnız odasında yatamıyor, gün içerisinde annenin yanından ayrılmak istemiyor. Bu çocukla çalıştığımızda da gördüğümüz şey şu:  Kendinden büyük komşu çocuğu tabletten korku filmi izlerken bu çocukta izlemiş. Gördüğü korkutucu sahnelerin etkisinde kaldığından korkmaya başlamış.

5 yaşında anaokuluna başlamış bir kız çocuğu. Kendisi yemeğini tek başına yiyemediği için arkadaşlarından utanıyor ve okula gitmek istemiyor. Anne ile görüştüğümüzde aç kalacak diye hep ben yedirdim cevabını veriyor. Eline çatal kaşık verilmemiş bir çocuk yemek yemeyi nasıl öğrenebilir?

Tuvalet eğitimi sırasında korkutulmuş ve tehdit edilmiş 6 yaşındaki bir çocuk ise okulda tuvalete giremiyor ve ciddi sağlık problemleri yaşıyor bu yüzden…

Bu ve buna benzer sorunlar yaşamamak için gelişim dönemi özelliklerini iyi bilmek ve uygun davranışlarda bulunmak çok önemlidir.