NEFSİN MERTEBELERİ

Allah Resulü bir savaş sonrası Medine’ye dönerken ashabına” Şimdi küçük cihattan büyük cihada nefis ile cenge dönüyoruz “(Beyhaki) buyurmuştur. Nefis karşı koyma açısından düşmanların en kuvvetlisi, kararlılık yönünden en güçlüsüdür.Tasavvuf ilmi altında incelen bu konu üzerinde çok fazla çalışma yapılmıştır .Tasavvuf alimleri nefisle  cihat yolunda belli durak yerleri ve belli mertebeler olduğunu söylemişlerdir. Bu  mertebeleri Kuran-I Kerim ayetlerinden yaptıkları çıkarımlarla belirlemişlerdir..Bu yola girenler onları ard arda kat edip birinden diğerine geçerler. Nefsin kötü sıfatlardan arındırılıp ruhun ilahi sıfatları ile boyanabilmesi için  yedi mertebeden geçmesi gerekir.Böylece insan kemale ulaşır kurtuluşa erer.

      1)NEFS-I EMMARE:Emmare çok emredici demektir.Nefsin isteklerine yenilip, kötülüğe bulaşan nefistir..Kur’an-ı Kerim de”Şüphesiz nefis kötülüğü emredicidir” (Yusuf 53)buyrulmuştur. Bu makamdaki nefsin vasıfları; mal, makam sevgisi, çok yemek, derin uyumak ,kibir ,kin dedikodu ve bunun gibi kötü huylardır.

      2)NEFS-I LEVVAME:  Kötülüklerle uğraşmaktan pişman olmuş kendini çok ayıpladığından (levm ettiğinden) ismi levvame olmuştur.Tasavvufi olarak bir parça kalbin nuru ile nurlanmış ve o nur ölçüsünde uyanıklık kazanmıştır.Kuranı-I Kerim’de “Levvame nefse kasem ederim” (Kıyamet 2 ) buyrulmuştur. Bu mertebedeki salik takva yoluna girmiş nefsine terbiye etme isteğiyle her işine başlar

      3)NEFS-I MÜLHİME:İyi ve kötünün kalbe ilham olduğu nefistir.Kuran-I Kerim de “Nefse ve onu düzenleyene sonra da ona bozukluğunu ve korunmasını ilham edene andolsun”((Şems 2-3 )  buyrulmuştur. Bu mertebede salik arzu ettiği şeyleri terk edip istemediklerini yapmak suretiyle nefis terbiyesinde bir nebze muvaffak olmuştur.

       4)NEFS-I MÜTMAİNE:Allah’ın hitabıyla tatmin olan nefistir.Kur’an-ı Kerim de”Ey huzur içinde (mütmain)olan nefis (Fecr 27)buyrulmuştur. Bu mertebede salik yalnızca Allah’ın sevgilisinin  ahlakına uymakla onun söz ve davranışları tatbik etmekle tatmin olur.Dünyevi  şeyleri terketmeye ve şehvetlerden sıyrılmaya başlayıp günah tuzaklarından uzak ve ibadete çok düşkündür.

       5) NEFS-I RAZİYYE: Her şeyden razı olan nefistir.Kur’an-ı Kerim de”Rabbine dön( Allah’tan) razı olarak”(Fecr 28) buyrulmuştur. Bu mertebedeki salik   şikayet etmeyi bırakmıştır..En ince edep çerçevesine girer.

       6)NEFS-I MARZİYYE: Hem Allah katında hem kulları katında razı olunmuş nefistir. Kur’an-ı Kerim de” Sen O’ndan O da senden razı olarak Rabbine dön” (Fecr28) ayetinde raziyye makamından sonra adı geçen mertebedir. Bu mertebede salik  tüm insanlığı Allah için sever ve  nefsi emmarenin  karanlıklarından kurtulup aydınlığa çıkmalarını ister.

      7)NEFS-I KAMİLE:Olgunlaşan tamamlanan nefis. Kur’an-ı Kerim de ”Nefsini temizleyen kurtuluşa ermiştir”(Şems 9)  Bu mertebedeki salik tüm ahlaki güzellikleri taşır. İnsanlığın kurtuluşu için  irşad halindedir.Bu kamil insanı görenler Allah’ı hatırlar ve huzur ile dolarlar.

     Kaynaklar

İmam Gazali    İhya ü ulumuddin

Erzurumlu İbrahim Hakkı        Marifetname

Hadislerle islam