SOSYOLOJİK SİYER – Ömer Faruk Özcan – Seyahatler de Bir Eğitim Metodudur

Her insan eğitime ihtiyaç duyar. Hem terbiye olmak için hem de öğrenmek için. Okullar kurulur küçük yaşlarda dahil olmak için ve ana ismi verilir ilk basamağa. Doğru, yanlış tartışılır. Ana diyorsak ilk durağa, hakkını da vermeliyiz. Anaların hakkını ödemek zor. İlk, orta, lise, lisans eğitimi gibi aşamaları var modern eğitim sisteminin. Herkesin illaki kazandığı bilgi, beceri ve davranış vardır bu uzun soluklu koşuda. Fakat bu kadar uzun süreli dönemin daha iyi kazanımları olmalı diyorum.

Bir de okullardan öğrenemeyeceğimiz saha bilgisi diyeceğimiz tecrübeler var ki, onları ziyaret, seyahat yoluyla elde edebiliriz. Çok gezen mi? Çok okuyan mı? Sorularına; Okuyarak gezen, gezerken okuyan (hem kitap, hem gittiğimiz yeri) diye cevap verebiliriz.

Rasulullah aleyhisselam Efendimizden Yolculuk Hadisleri

1-Güvenlik Meselesi: İbn Ömer’den (ra) rivayet edildiğine göre Resûlullah şöyle demiştir: Eğer insanlar, yalnız başına yolculuk yapmanın sakıncalarını benim kadar bilmiş olsalardı, kimse geceleyin tek başına yola çıkmazdı. Buhârî, Cihâd, 135

Tek başına seyahatin zorlukları ve çağın gereksinimleri göz önünde bulundurulmalı.

2-Yolculuk ve Emirlik: Ebû Saîd ve Ebû Hüreyre’den (ra) rivayet edildiğine göre Resûlullah şöyle buyurmuştur: (Savaş şartlarında) üç kişi birlikte sefere çıkarlarsa, içlerinden birini kendilerine emir yapsınlar. Ebû Dâvûd, Cihâd, 80

Yerleşik hayatta ve sefer halinde en çok göz ardı ettiğimiz konulardan biri, emir konusu. Önce büyük ailemize (Ümmeti Muhammed’e), sonra da tüm toplu hareketlere nasip olması için çalışmalı ve dualar etmeliyiz.

3-Yolculuklarda Birlik: Ebû Sa’lebe el-Huşenî’den (ra) rivayet edildiğine göre o şöyle demiştir: Halk bir yerde konakladığında geçitlere ve derelere dağılırlardı. Bunun üzerine Resûlullah: “Sizin böyle geçitlere ve derelere dağılıvermeniz, şeytanın bir oyunudur.” buyurdu. Bu uyarıdan sonra sahabeler hep birbirlerine yakın yerlerde konakladılar. Ebû Dâvûd, Cihâd, 88

Gerek rahatı için, gerekse şartlar gereği olan ayrılıklar zamanla tamiri mümkün olmayan ayrılıklara sebep oluyor. Şu an hayat yolculuğumuzda herkes ayrı bir ırmak kenarı tutma gayretinde maalesef.

4-Paylaşmak ve Fedakârlık: Ebû Saîd el-Hudrî (ra) anlatıyor: Seferde bulunduğumuz sırada devesine binmiş bir adam geldi. (Açlıktan yiyecek bir şeyler bulmak ümidiyle) Sağa sola bakınmaya başladı. Resûlullah: “Fazladan binek hayvanı olanlar olmayanlara versin, fazla azığı olanlar da azığı olmayanlara versin.” buyurdu ve olabilecek her türlü malı zikretti. Böylece hiçbirimizin fazla mal saklamaya hakkı olmadığını anlamış olduk. Müslim, Lukata, 18

Teorik anlatımdan pratik yaşama geçince kazanımlar daha da fazla oluyor. Özellikle vakıf hizmetleri açısından gençlere örnekliği son derece önemlidir.

Câbir’den (ra) rivayet edildiğine göre o şöyle demiştir: Resûlullah, yolculuk esnasında geride kalır, zayıf kimseleri (ya kendi veya başkasının) devesinin arkasına bindirir ve onlar için dua ederdi. Ebû Dâvûd, Cihâd, 94

5-Arkayı Toparlamak: Abdullah b. Sercis’ten (ra) rivayet edildiğine göre o şöyle demiştir: Resûlullah sefere çıktığında seferin zorluklarından ve kötü dönüşlerden, iyi hâllerden kötü hâllere düşmekten, mazlumun bedduasından ve dönüşte ailesini ve malını kötü hâlde görmekten Allah’a sığınırdı. Müslim, Hac, 426

Sorumluluk eğitimini bu hadisten öğrenebiliriz.

6-Tekbir ve Tesbih:

Câbir’den (ra) rivayet edildiğine göre o, şöyle demiştir: Biz (savaşa giderken) yokuş çıktığımızda tekbir getirir, indiğimizde de Allah’ı tesbih ederdik. Buhârî, Cihâd, 132

Hayatın her dönemi değerlidir. Tekbir ve tesbih başta olmak üzere Zikrullahı hayatımızın merkezinde görmeliyiz. Seyahatler de hem bireysel hem de topluluk halinde başlangıçtan bitişe kadar fırsat olarak değerlendirilmelidir.

7-Dua Dua Dua: Ebû Hüreyre’den (ra) rivayet edildiğine göre Resûlullah: Şu üç duanın kabul olunacağında şüphe yoktur: (Bunlar) Mazlumun, yolcunun ve anne ile babanın evlâdına dualarıdır, buyurmuştur. Tirmizî, Birr, 7

Müstecap olunacak dualar arsında yolcu duası da sayıldı. Fiilen ve kavlen dua, hayatımızın özünü teşkil etmeli. Hele şu dönemde.

8-Tadında ve Kararında: Ebû Hüreyre’den (ra) rivayet edildiğine göre Resûlullah şöyle buyurmuştur: Yolculuk bir çeşit eziyettir. Sizi, (vaktinde) yiyip içmekten ve uyumaktan alıkoyar. Herhangi biriniz yolculuğa çıktığında işini bitirir bitirmez evine dönmekte acele etsin. Buhârî, Umre, 19; Müslim, İmâre, 179

Amacını saptırmadan, niyeti bozmadan yapılan seyahatler zamanında bitirilirse kazandırır. Aksi takdirde kaybederiz.

Enes’ten (ra) rivayet edildiğine göre o, şöyle demiştir: Peygamber ile (Hayber’den) dönüşümüzde Medine’ye yaklaşınca Resûlullah, “Biz yolcular tövbe ve ibadet ederek, Rabbimize hamd ederek dönüyoruz.” buyurdu ve Medine’ye gelinceye kadar bunu söylemeye devam etti. Müslim, Hac, 429

Örnek Dua: İbn Ömer’den (ra) rivayet edildiğine göre Resûlullah, yolculukta iken gece olduğunda şöyle derdi:

Ey yeryüzü! Senin de benim de Rabbim Allah’tır. Senin ve sende olan şeylerin şerrinden, sende yaratılanların ve üzerinde gezip dolaşanların şerrinden Allah’a sığınırım. Aslanların, büyük-küçük yılanların, akreplerin ve bu diyarda yaşayanların, doğuran ve doğanların şerrinden Allah’a sığınırım. Ebû Dâvûd, Cihâd, 75

9-Her Daim Şükür: Ka’b b. Malik’ten (ra) rivayet edildiğine göre: Resûlullah, seferden döndüklerinde önce mescide uğrar ve orada iki rekât namaz kılardı. Müslim, Tevbe, 53; Buhârî, Megâzî, 80

Rasulullah aleyhisselam efendimiz ezeli ve ebedi önderimizdir. Yukarıda madde madde saymaya gayret ettiğimiz noktalara eklemeler yapabiliriz. Çok seyahat eden biri olarak şunları sıralayabilirim;

1-Sırf Allah için ziyaretler yapmaya gayret edelim.

2-Farklı coğrafyalara seyahat ederek, yörenin alim, zahid ve dava erlerini dinlemeye gayret edelim. Tarihi mekânlar tefekkürü zenginleştirir.

3-Medrese, okul ve vakıf gibi müesseselere giderek fikir alışverişi başta olmak üzere kazanımlar elde edelim.

4-Farklı kültür miraslarını doğru okumaya vesile olacak seyahatler yapalım.

5-Sosyolojik derinliklere yelken açalım. Toplumu okumaya, anlamaya gayret edelim.

Bu yazı bitmeyecek gibi…

Selam ve dua ile…

Önümüzdeki ay, ömrümüz olursa örnek bir seyahati yazalım.