MAVERADAN MACERAYA- Değmesin Yağlı Boya!

Her ülkenin her dönemde topluma mal olmuş ve herkes tarafından hüsn-ü kabul görmüş marka isimleri vardır. Bu bazen bir kutlu elçi veya devlet başkanı, bazen bir bilge ve bilim adamı, bazen de bir sanatçı kimliği olmuştur. Türk toplumu içinde müzik-kültür ve sanat dalında Barış Manço ismi de bunlardan birisidir. Mançu kelimesi TDK güncel sözlüğünde Mançurya halkından olan kişi olarak tanımlanmıştır. Mançurya içine Moğolistan’ı da alan Çin’in bir bölgesidir. Barış Manço; babası İsmail Hakkı ve annesi Zeki Müren’in hocası Rikkat Uyanık’ın gözbebeği olarak 1943 Üsküdar Zeynep Kâmil Hastanesinde doğmuştur. Kökenlerine baktığımızda aile, İstanbul’un fethinden sonra Konya‘dan Selanik‘e yerleşmiş ve savaş yıllarındaki zorluklar nedeniyle I. Dünya Savaşı sırasında İstanbul’a göç etmiştir. Savaş, İnci ve Oktay adlarında üç kardeşi olan Barış’ın müzisyenliğinin yanında besteci, oyuncu, ressam, sunucu ve gezginliği de öne çıkmıştır. Onun bir adı da Barış Çelebi’dir.

Anadolu Rock’unun öncüsü olan Manço, Galatasaray Lisesinde öğrenci iken ilk defa sahneye çıkmıştır. Sanat Dünyasının Barış Ağabeyi 1958 yılından günümüze söz ve bestesi kendisine ait doğaçlama türü yüzlerce eser bırakmıştır. Kendi nev’i şahsına münhasır kurduğu Kurtalan Ekspresi ile Türkiye’de ve yurt dışında sayısız konserler vermiştir. 1970 yılında Belçikalı Marie ile yaptığı evliliği uzun sürmemiştir. Manço’nun özel hayatı bir yana Türk Milletinin Müzik anlayışı, kültür ve folklorunun tanıtılmasında büyük emeği geçmiştir. Bestelediği eserleri ona 12 altın ve bir platin kaset ödülü kazandırmıştır. Şarkıları İngilizce, Arapça, Farsça, Japonca ve Fransızca başta olmak üzere on dil üzerinden seslendirilmiştir. 1991 yılında devlet sanatçılığını kazanan Manço, 1988’de TRT 1‘de çocuk ve aileye yönelik hazırlanan 7’den 77’ye programları ile herkesin gönlüne taht kurmuş, eğitim-kültür ve eğlence alanında en başarılı dönemini yaşamıştır. Hacettepe ve Pamukkale Üniversitelerinden Onursal Doktora Ödülü alan Manço; Japonya, Fransa ve Belçika gibi ülkelerden çeşitli devlet nişanı, madalya ve berata layık görülmüştür.

Barış Manço, ilk video klipini Hey Koca Topçu parçası için çekmiş, bu klipte Kurtalan Ekspres üyeleri Yeniçeri ve Mehter kıyafetleriyle, Barış Manço ise Mülazım-i Evvel Barış Efendi olarak asker giysisiyle görüntü vermiştir. 1970’lerin ortalarına doğru Cem Karaca solun, Barış Manço ise sağın sembolü olarak görülüyordu. Ancak konserlerinde kendisine bozkurt işareti yapanlara biz sadece sizin için gelmedik, buradaki herkes için geldik diyerek ve sol elini kaldırarak onları protesto etmiştir.

01 Şubat 1999 tarihinde Kadıköy Dr. Siyami Ersek Göğüs Kalp ve Damar Eğitim ve Araştırma Hastanesinde kalp krizinden vefat eden Barış Manço’nun oğlu Doğukan’a söylediği “Oğlum git yat” son sözü olmuştur. Vefatı esnasında yanında bulunan 22 yaşındaki yazar ve vokalist Sevil Demir “Ona platonik bir aşk beslemiştim. Barış Bey benim kollarımda öldü” demiştir.

Manço, en çok sevilen eserlerinden biri olan Gülpembe’yi vefat eden babaannesinin vefatı üzerine yazmıştır. 1967 yılında geçirdiği trafik kazasından sonra fiziki değişimi ve karizmatik siması ile Dede Korkut misali bir hayat yaşamıştır. “Habugahi yare girdim arz için ahvalimi” isimli albümü Barış Manço’nun ilk söylediği şarkıdır. “Domates biber patlıcan” isimli albümünü çok seven Japonların gözünde Barış Manço, Türk-Japon Dostluğunun sembol ismidir. İkinci evliliğini yaptığı Lale Çağlar Hanımdan Doğukan ve Batıkan isimli iki oğlu olmuştur. Hayal kırıkları son albümü olmuştur.

Dinlemeye değer şu eserlerin isimlerinin güzelliğine ve dikkat çekiciliğine bakar mısınız? “Abbas yolcu, Âdem oğlu Havva kızı, Alla beni pulla beni, adam olacak çocuk, aman avcı vurma beni, kol düğmeleri, kızılcıklar oldu mu?, çıt çıt çıt çıt çetene, sarı çizmeli Mehmet Ağa, oku bakiyim ayı, nane limon kabuğu, arkadaşım eşek, müsaadenizle çocuklar, dağlar dağlar, kara sevda, baba bizi eversene, asmadan gel asmadan, işte hendek işte deve, acık da bana ver, nazar eyle, dere boyu kavaklar, anahtar, Ahmet Bey’in ceketi, Allah’ım güç ver, aynalı kemer, bugün bayram erken kalkın çocuklar, ayağına gümüş halhal, ay Osman, bahçede hanım eli, Baykoca destanı, ben bilirim, benden öte benden ziyade, beni çağıran beklemez, beyhude geçti yıllar, Binboğa’nın kızı, bir bahar akşamı, can bedenden çıkmayınca, delikanlı gibi, Derhule, dıral dedenin düdüğü, Düriye, durma ha durma, dut ağacı, eğri eğri doğru doğru, elveda ölüm, dokun bana sarıl bana, dön desem döner misin bana?

En büyük Mehmet bizim Mehmet, Estergon Kalesi, Evelallah, fil ile kurbağa, geçti dost kervanı, gönül ferman dinlemiyor, gül bebeğim, güle güle oğlum, gülme ha gülme, Halil İbrahim Sofrası, ham meyveyi kopardılar dalından, hemşerim memleket nere?, Hüseyin’e selam, ırgat, Kağızman, kalk gidelim küheylan, Kezban, kirpiklerin ok eyle, lambaya püf de, nazar eyle, ne köy olur benden ne kasaba, ölüm Allah’ın emri, Sus aman Hocam, Sakız Hanım Mahur Bey, söyle zalim sultan, sözüm meclisten dışarı, Süleyman, süper babaanne, Şehrazat, unutamadım, vur ha vur, yol verin ağalar, yolla yârim tez yolla, Zehra.

Bunlar da yabancı dillerde bestelediği şarkılardır: Twist in Usa, Big Boss Man, Blue Morning Angel, Ce Sera La Temps, Do The Twist, Dragon Fly Emerald, Garden Flower Of Live, Good Golly Miss Molly, La Casba Della, Lahburger, Little Darling, Lonely Man, Susanna, Tell Me Old Man.

Sır muhafızı Barış Manço kendisinden bahsederken seni gidi bal böceği kim çözecek bu bilmeceyi diyor ve içinde gizlediği Kayaların Çocuğunu şöyle betimliyor:

‘’1923`ün ılık bir Ekim sabahında/Kayaların toprağa dikine saplandığı yerde doğdum
Toprak anayla kaya babanın oğluyum ben/Toprak anam sevgi dolu, bereket dolu
Toprak anam sessiz, ama toprak anam dopdolu/Toprak anam toprak anam Anadolu
Babamsa sağı solu belli olmaz/Bir gürledi mi yer yerinden oynar
Göğsünde çatırdamalar olurmuş/Onun için derdi, onun için sayısız irili ufaklı
Kaya parçaları vardır bu topraklarda/Ve sen benim oğlum
Ve sen kayaların oğlu/Bu taşı toprağı bir arada tutacaksın
Kolay değil kayaların oğlu olmak/Kuzeyden esen rüzgara
Güneyden gelen kavurucu sıcağa/Karşı koruyacaksın onları
Kolay değil, kolay değil/Kayaların oğlu olmak

2023`ün ılık bir ekim sabahında/Bacaklarımda hafif bir uyuşma ile uyandım
Ve sanki yüz yıllık ulu bir çınar gibi/Kök salmaya başladım o sabah
Ve ilk kez sağımda solumda asırlardır/Durmakta olan diğer çınarları fark ettim
Doğudan hafif bir seher yeli yükseldi/Ve asırlık çınarlar beni de aralarına aldılar
Ve 2023`ün ılık bir ekim sabahında/Yeni bir kayaların oğlunun doğuşunu
Beraberce seyre koyulduk.’’

Allah’ım! Aklımıza mukayyed ol ki ne fırçamız kaysın ne dilimiz sürçsün. Değmesin yağlı boya. Senin vurduğun boyanın altındaki foyamız açığa çıkmasın ki mahzun olmayalım.