KAPAK- Arkadaş ve Arkadaşlık

Aile; çocuğun hayata hazırlandığı, kişiliğinin fiziksel, ruhsal ve bilişsel gelişiminin sağlıkla tamamladığı ilk kurumdur. Çocuk en temel bilgilerini ve hayata karşı ilk donanımlarını aile ortamında kazanır. Arkadaşlık, insanoğlunun ailesinden sonra sosyal becerilerini geliştirdiği ve etkileşime girdiği en önemli ilişki ortamıdır. Çocuğun ailesi dışında gerçekleştirdiği bu sosyal ilişki onun kendini tanımasına ve tanımlamasına yardımcı olur. Arkadaş ilişkileri; toplumsal yaşamda daha kolay iletişim kurma, toplum içinde kabul görme, sağlıklı ilişkiler kurabilme, liderlik yapma, sorumluluk alma, aidiyet duygusu, özgüven, sevgi, saygı, problem çözme kabiliyeti, halden anlama ve yardımlaşma gibi pek çok davranışı öğreterek insani ilişkiler ve hayata uyum sağlama konusunda aile ile toplum arasındaki köprü vazifesini üstlenmektedir.

Çocukların arkadaşa yükledikleri anlam ve arkadaş ilişkileri yaşlarına göre farklılıklar gösterir. Çocuğun arkadaşlık ihtiyacı bebeklik dönemine kadar uzansa da anlamlı arkadaşlık ilişkisi üç yaşından itibaren başlamakla beraber ergenlik dönemindeki arkadaşlıkları hayatının merkezi konumuna gelir. Bir kimse hangi topluluğun arasında bulunursa, onların davranışlarını zamanla kendi davranışı haline getirir. Gençler genellikle aralarında uyum, muhabbet ve benzerlik bulunmayan kişilerle arkadaşlık kurmak istemezler. Dürüst, kültürlü, akıllı ve güzel ahlak sahibi arkadaşlar kişinin saygınlığını ve erdemini artırdığı gibi dünya ve ahiret için en güzel şekilde hayat sürmeleri konusunda birbirlerini teşvik ederler. İnsan kimi sever, kiminle beraber olursa onun hali üzerine sirayet eder. Efendimiz (SAV) hadis-i şeriflerinde şu tavsiyelerde bulunmaktadır: “İyi arkadaş yalnızlıktan, yalnızlık da kötü arkadaştan hayırlıdır. İyilerle dost olan, misk satanla beraber olan gibidir. Onun güzel kokusu diğerine bulaşır. Kötülerle beraber olan da demirci çırağı ile beraber olan gibidir. Onun kiri de diğerine yansır.” (Buhâri, Zebaih, 31, Buyû’, 38; Müslim, Birr, 146; Ebu Davud, Edeb, 16)

Şeytan ve nefisin, yalnız insanı yoldan çıkarması çok kolaydır. Günahların çoğu, yalnızken işlenir çünkü yalnızlık zayıflıktır. İşte bu nedenle grup psikolojisinin yönlendirici ve kendine benzetici gücünden istifade ederek gençleri salih ve sadık arkadaş gruplarıyla bir araya getirmek, güvenilir teşkilatların içine yerleştirmek ve hatta oralara üye yapmak önemli bir eğitim stratejisidir. Gençlik döneminde dinî değerlerle tanışmak ve hatta bütünleşmek, kişiliğin Allah’ın razı olacağı bir kıvama erişmesi bakımından bir zarurettir.

Yaratılışı gereği, insanın, şahsiyetini oluştururken başvurduğu yöntemlerden en çok taklit etme ve örnek alma özelliklerini kullanır. Arkadaşa duyulan ihtiyaç ise sadece onunla vakit geçirmek değil; bilgi, tecrübe ve deneyimlerini paylaşmak, yardımlaşmak, birbirine örnek olmak olarak ortaya çıkmaktadır. Arkadaşlık ilişkileri çocuğun olumlu gelişimine pek çok katkı sağlayabildiği gibi, maalesef olumsuz davranışlar kazanmasına da sebep olabilmektedir. Bu konuda Efendimiz (SAV) arkadaş ilişkilerinin, arkadaşın durumuna göre insanı iyiye veya kötüye sürükleyebileceğini şu ifadeleriyle dile getirmiştir: “Kişi arkadaşının dini üzeredir. O halde herkes kiminle arkadaşlık ettiğine dikkat etsin.” (Tirmizî, Zühd, 45) Hadis bizlere, arkadaş seçiminin ne kadar önemli olduğunu ve arkadaşlığın insanın manevi yönü ve gücü üzerinde ne kadar etkili olduğunu göstermektedir.

Doğru arkadaşlıklar edinme ve arkadaşlıkları sağlıklı yürütme becerilerinin aile ortamında kazandırılması gerekir. Aileler, çocuklarına kendi değerleri doğrultusunda özenle, paylaşmayı, empati kurmayı, duygularını kontrol altına alabilmeyi, belirlenmiş kurallara uymayı, saygılı olmayı, yardımlaşmayı öğreterek en iyi şekilde yetiştirme gayretine girmeli; kendileri de onlara bu hususta örnek olmalıdırlar. Çocuk ailesiyle güçlü bir sevgi ve güven bağı kurabilmişse, yetiştiği ortamın değerlerine göre ileriki yaşlarını şekillendirmek suretiyle arkadaş seçimi başta olmak üzere tüm seçim ve kararlarını bu doğrultuda yapacaktır.

Ailedeki yaşam kalitesi, çocukla ilgilenme, ona değer verme, onun dertleriyle dertlenme, sorunlarıyla yakından ve anlayışla ilgilenme söz konusu ise çocuk arkadaşlarına “olmazsa olmaz” gözüyle bakmayacak, bunun yanında kendisine kötü örnek oluşturan arkadaşların etkisinden uzaklaşacaktır.

Aileler bazı durumlarda, kendilerine emanet olan çocuklarının arkadaş ortamından dolayı zayi olması adına kaygılanarak bazı arkadaşlık ilişkilerini onaylamayabilir. Fakat arkadaşlığını onaylamadığımız andaki takındığımız tutumumuz çok daha önemlidir. Bu durumda ailenin desteği, yerinde ve zamanında müdahaleleri çocuğun yanlışlara kaymasını engelleyebildiği gibi kimlerle arkadaş olacağı, kimlerle olmayacağı konusundaki baskıcı, katı ve çocuğa güvensizlik hissi verecek davranışlarıyla kendilerinden uzaklaştırarak kendi aile yapısına ve kültürüne yabancı arkadaşlıklar edinmesine yol açabilmektedir. Böyle bir durumda çocuğumuzun kurduğu arkadaşlığın onun tercihi olduğunu düşünerek hareket etmeliyiz. Onunla, onun edinmiş olduğu arkadaşlıklarından ziyade salih ve sadık arkadaşlıklar üzerine konuşmalı, onun anlattıklarını da ilgiyle dinlemeli ve ona karşı güven duyduğumuzu hissettirmeliyiz. Çocuğumuzun kendisini ait hissettiği, kabul gördüğünü, sevildiğini ve değer gördüğünü hissettiği bir aile ortamı oluşturarak onu parazit arkadaşlardan korumalı, zamanını ve dikkatini olası güzel arkadaşlıklara yönlendirmek suretiyle ona yeni ortamlar hazırlamalıyız.

Tasavvuf ehli, bireylerin başkaları ile olan arkadaşlıklarını dört grupta tasnif etmişlerdir:

1. Gıda gibi gerekli olan arkadaşlıklar
2. İlaç gibi gelen arkadaşlıklar
3. Hastalık ve dert getiren arkadaşlıklar
4. Helak edici ve bitirici arkadaşlıklar

Davranışlarıyla iyiyi, güzeli hatırlatan, bilgisiyle zenginleştiren, salih ameli ve davranışları ile güzel örnek olan arkadaş, insanın hayatındaki en büyük zenginliklerdendir. Kendimizin ve çocuklarımızın hayatından istikamet üzere duruşu ile hemhal olabileceğimiz, iyilikleri emreden, kötülüklerden uzaklaştıran arkadaşların eksik olmaması niyazıyla.

Salih arkadaşlarla olun, salih arkadaş olun.