EDİLLEYİ ŞER’İYYE  (ŞER’İ DELİLLER)

Delil; lügatte rehber ve kılavuz manasına gelip çoğulu ise “edille” dir.

Şer’i Delil: “Üzerinde sıhhatli bir şekilde düşünüldüğü takdirde şer’i hükme ulaşmayı müm kün kılan şeydir.”

Dini bir hükmün dayanağı veya hüküm çıkarma yolları demektir.

Şer’i Deliller dörttür. Edille-i Şer`iyye`nin dört ile sınırlandırılmasının gerekçeleri için ise şunlar söylenir: Delil, menşe- kaynak itibariyle ya vahiy kaynaklıdır ya da değildir. Eğer vahiy kaynaklı ise, bu ya Kur`an`dır ya da Sünnet’tir.Delilin vahiy kaynaklı olmaması durumunda ise iki ihtimal vardır: Bu delil, bir asırdaki bütün müctehidlerin ortak görüşü ise “icmâ”, her müctehidin ferdî görüşü ise “kıyas” adını alır. İşte bu deliller “ aslî” delildir. Bunun dışında birde “ferî” deliller vardır. Aslında, Kur`ân ve Sünneti aslı ve sâbit kaynaklar olarak; bu ikisi dışında kalan diğer bütün delilleri ise Kur`an ve Sünneti yorumlama ve uygulama metodu ve vasıtası olarak değerlendirmek de mümkündür.

O halde şerî delilleri şu şekilde tasnif etmemiz mümkündür.

A-) Aslî Deliller

B-) Fer’î Deliller

Aslî Deliller de; iki kısımdır:

1-Naklî(Sem’î yani vahye dayalı) Deliller: O da iki kısımdır:

a-)Kitap

b-) Sünnet

2– Aklî Deliller: Bu da iki kısımdır:

a-)İcmâyı Ümmet

b-) Kıyası Fukaha’ dan oluşur.

Fer’î Deliller ise: Aşağıdaki yedi başlıktan oluşur:

1. İstihsân

2. İstishâb

3. İstislâh (Mesâlih-i Mürsele)

4. Örf ve Âdet

5. Sahâbî kavli.

6. Sedd-i Zerâyi’

7. Şer’ü Men Kablenâ (Geçmiş Şerîatler)

Müctehid olan kişi herhangi bir İslami meseleyi çözmek için önce o mesele ile ilgili âyetin olup olmadığına bakar. Sonra Hz. Peygamberin Sünnet’ine yani Hadis’e müracaat eder. Bunlarda bulamazsa konuyla ilgili âlimlerin görüşünü (icmanın olup olmadığını) araştırır. Onda da bulamazsa kıyas yaparak meseleyi çözmeye çalışır. Asli delillerle meseleyi çözemeyen müctehid yukarıda sayılan tâli yollara(ferî delillere) başvurarak illaki meseleyi çözüme kavuşturur. İnşaallah önümüzdeki sayılarda bu delilleri sırasıyla izaha çalışacağız.