Çocuklarda Yabancı Cisim Aspirasyonu (Nefes Borusuna Yabancı Madde Kaçması)

Yabancı cisim aspirasyonu, çocuğun kendisinin ağzına koyduğu ya da birisi tarafından ağzına verilen bir maddeyi nefes borusuna kaçırmasıdır. Ülkemizde ve dünyada sık görülen, en sık 6 ay-3 yaş arasında meydana gelen, tedavi edilmez ise ciddi sekel, tekrarlayan akciğer enfeksiyonu ve ölüme sebebiyet verebilen aciller arasındadır.

Çocuklarda; ellerine aldıkları şeyleri sık sık ağızlarına götürmeleri, yemek yeme ya da oyun oynama sırasında gülme, ağlama, konuşma gibi eylemleri de yapmaları, dişlerinin tamamlanmamış olması ve yemek yeme eğitimlerinin olmaması gibi çeşitli sebeplerle yabancı cisim aspirasyonu görülür.

En Sık Neler?

• Nefes borusuna en sık yiyecekler kaçar (çekirdek, fındık, fıstık, fasulye, nohut gibi taneli gıdalar, kemik parçaları ve meyve çekirdekleri).

• Küçük parçalı oyuncakların parçaları, kalem ucu, çengelli iğne ve toplu iğne yiyecek dışında da nefes borularına en sık kaçan maddelerdir.

• Spastik, kas hastalığı olan, sık havale geçiren ve zekâ geriliği olan çocuklar nefes borularına yabancı cisim kaçması açısından yüksek risk altındadırlar.

Belirtileri Nelerdir?

Beslenme ya da oyuncaklarla oynama sırasında ani olarak ortaya çıkan nefesin kesilmesi, morarma, öksürük ve hırıltı en sık görülen bulgulardır. Ancak; yabancı madde nefes borularına kaçtığı sırada çocuğu gören kimse yoksa veya aile bu bulguların önemli olduğunu fark edememişse yabancı cisim uzun süre (aylar, yıllar boyunca) hava yollarında kalabilir. Hastalar astım, tekrarlayan zatürree, devamlı öksürük, balgam ve nefes darlığı gibi şikâyetler ile doktorlara başvurabilirler.

Ne Yapılması Gerekir?

• Yabancı cisim aspirasyonu düşünülen çocuklarda aile, yabancı cisim görülmeden körlemesine parmak ile çıkarmaya çalışmamalıdır. Böyle bir girişim yabancı maddenin daha ileriye giderek hava yolunu tam tıkamasına ve çocuğun kaybedilmesine yol açabilir. Böyle bir durumda çocuğun yaşına göre uygulanabilecek çeşitli manevralar vardır (Heimlich manevrası ve sırta vurularak çıkarılması). Bu manevralar temel yaşam desteği almış kişiler tarafından uygulanmalıdır.
• Hasta mümkün olan en kısa sürede hastane acil servisine götürülmelidir.
• Korunma en önemli tedavi yöntemidir.
• Aileler ve bakıcılar bu konuda çok dikkatli olmalı ve eğitilmelidirler.
• Üç yaşından küçük çocukların azı dişleri yoktur ve bu yaştaki çocuklara akciğere kaçması kolay olan üzüm gibi taneli besinler uygun şekilde hazırlanmadan verilmemelidir.
• Çocuk uygun şekilde çiğnemesi, yutabilmesi ve konsantre olabilmesi için yemek sırasında rahatsız edilmemelidir. Ağzında yemek varken konuşmasına izin verilmemelidir.
• Fındık, fıstık, leblebi gibi besin maddeleri 4-5 yaşından küçük çocuklara verilmemelidir.
• Çocuklar için yaşa uygun oyuncaklar seçilmeli ve özellikle 3 yaş altı çocuklara küçük parçalı oyuncaklar verilmemelidir.

Kaynaklar

1. Türk Toraks Derneği

2. Zekeriya İlçe, Kocaeli Tıp Dergisi, 2012; 2: 47-54

*Stajyer Doktor