Tarihte İmam Hatip Okulları

İmam Hatip Okullarının tarihi, Cumhuriyet tarihi kadar eskidir. Hatta daha da geriye gider. Bugün İmam Hatip Liseleri veya İmam Hatip Ortaokulları diye bildiğimiz okulların tarihi serüvenine şöyle bir göz attığımızda karşımıza 1913 yılında İmam Hatip yetiştirmek üzere açılan ve daha sonra Medresetü-l Vaizin ile birleştirilerek Medresetü-l İrşad adını alan Medresetü-l Eimmeti vel Hutaba, çıkar. Bu okullar ömürlerini 3 Mart 1924 tarihli Tevhid-i Tedrisat Kanunu’na kadar sürdürmüştür.

İmam Hatip Mektepleri

Tevhid-i Tedrisat Kanunu’nun din görevlisi eğitimini düzenleyen 4. maddesi medreselerin kapatılmasına karşılık, imamlık ve hatiplik gibi dini hizmetlerin görülebilmesi için ayrı okullar açılmasını öngörüyordu. Kanunda öngörülen bu okullar, 1924 yılında İmam Hatip Mektepleri adı altında 29 merkezde açıldı. Okullar, 4 yıllık ortaöğrenim seviyesinde idi. Bu okulların müdürleri özel bir din eğitimi görmemişlerdi. Daha çok, deneyimli eğitimcilerdi ve amaçları Cumhuriyet’e bağlı aydın din adamları yetiştirmekti. Ders saatlerinin çoğu bilim ve yabancı dil dersleriydi ve dinle ilgili dersler ikinci plandaydı. İmam Hatip Mektepleri 1930’da devlet tarafından aşırı ilgisizlik, ödenek göndermeme vd. nedenler baş amil olmakla beraber; öğrenci azlığı(!) nedeniyle kapatılmıştır. 1930-1950 yılları arası ülkemizde ‘Din Eğitimi’ adına tam bir ‘Fetret Dönemi’ sayılır.

İmam Hatip Kursları

1949 yılında ortaokul mezunu, askerliğini yapmış kimselerin alındığı 10 ay süreli İmam Hatip Kursları açılarak din hizmeti görevlisi yetiştirme uygulaması başladı. 1949 sonuna kadar 50 kişinin mezun olduğu bu kursların süresi daha sonra iki yıla çıkarıldı ve meslek okulu mezunlarının da kurslara girmesine imkân verildi.

İmam Hatip Okulları

1950 seçimlerinden sonra iktidara geçen Demokrat Parti, seçim dönemlerinde söz vermiş olduğu İmam Hatip Okulları’nı (İHO), halka verdiği sözü tutarak iktidarının ilk yılında açtı. Birinci devresi 4, ikinci devresi 3 yıl olan 7 yıl süreli ve bir bütün teşkil eden İmam Hatip Okulları 1951-1952 döneminde 7 ilde açıldı. 1963-1964 öğretim yılında İmam Hatip Okulları’na ilk defa parasız yatılı öğrenci alınmaya başladı.

İHO sayısı 1970-1971 döneminde 72’ye çıktı.

İmam Hatip Liseleri

22 Mayıs 1972’de yayımlanan bir yönetmelikle, İmam Hatip Okulları ortaokuldan sonra 4 yıl eğitim veren bir meslek okulu haline getirildi. 1973 yılında, o güne kadar İmam Hatip Okulları olarak anılan okullara İmam Hatip Liseleri (İHL) adı verildi. Bu dönemde İHL mezunlarında fark dersleri vermeden üniversitelerin edebiyat kollarına gidebilme hakkı tanınmıştır. 1974’te kurulan CHP-Millî Selâmet Partisi hükümeti döneminde İmam Hatip Liseleri’nin ortaokul bölümü yeniden açıldı. 29 yeni İHL açıldı ve böylece okul sayısı 101’e çıktı. 1976’da kızını İHL’ye kaydetmek isteyen bir velinin hukuk mücadelesi sonucu o güne kadar sadece erkek öğrencilerin alındığı İHL’ye Danıştay kararı ile kız öğrenci alınmaya başlandı. Milli Selamet Partisi’nin ortak olduğu hükümetler döneminde (1975-1978) 230 yeni İHL açıldı. 12 Eylül 1980 askeri darbesinden sonra 1985’e kadar yeni İHL açılmadı. 12 Eylül yönetimi tarafından Temel Eğitim Kanunu’nun 32. maddesinde yapılan bir değişiklikle İHL mezunlarının üniversitelerin tüm bölümlerine gidebilmesine imkân sağlandı.

Anadolu İmam Hatip Liseleri

1985’te ilk Anadolu İmam Hatip Lisesi olan Kartal Anadolu İmam Hatip Lisesi açıldı. 1980’lerin sonuna gelindiğinde İHL’ler okul sayısı olarak fazla artmadıysa da öğrenci sayısı bakımından ve -Anadolu İHL’lerin açılmasıyla- nitelik açısından genişledi.

İmam Hatiplilerin Başarıları

1990’lı yıllarda, İmam Hatip Liseleri başta üniversite sınavları ve bilim olimpiyatları olmak üzere eğitsel ve kültürel alanda başarıları ile gündeme gelmeye başladı. 1993 öğretim yılında İstanbul’un seçkin 121 lisesinin katıldığı bilgi yarışmasında Kadıköy İHL birinci oldu. 1994 yılında Kartal Anadolu İHL son sınıf öğrencisi M. Önder Kıyıklık, ÖYS Fen Bilimleri 1.si, 1996 yılında Selim Tuzci, Türkçe-Matematik 1.si oldu. Art arda yaşanan gelişmeler çeşitli toplum kesimlerinden dikkatleri ve ilgiyi İHL’ler üzerine çevirdi.

İmam Hatip Liselerinin Kapatılması

16 Ağustos 1997 tarihinde dönemin başbakanı Mesut Yılmaz’ın ‘siyasi hayatım pahasına da olsa çıkaracağım’ diyerek ortaya koyduğu 4306 sayılı sekiz yıllık kesintisiz öğretim yasası, İHL’lerin ortaokul kısmının kapatılmasına yol açtığı için İHL’ler açısından bir dönüm noktası oldu. Öngördüğü katsayı hesaplaması ile üniversite giriş sınavlarında İHL mezunları aleyhine haksız rekabete yol açtığı yönünde eleştirilere maruz kalan yasa ile imam hatip liseleri 1 yılı hazırlık, 3 yılı normal eğitim olmak üzere 4 yıllık liseler haline gelmiş oldu.

İmam Hatip Okullarının Kronolojisi

1949: Yılbaşında dönemin iktidar partisi CHP, Ankara ve İstanbul’da iki tane imam hatip kursu açtı. Bir süre sonra kurs sayısı sekize çıkartıldı. Din derslerinin eğitim-öğretim müfredatına konulması da bu döneme rastlar. Okulların dördüncü ve beşinci sınıflarında seçmeli olarak okutulmak üzere din eğitimi başladı. CHP’nin önerisi ile Ankara Üniversitesi bünyesinde ilk ilahiyat fakültesi açıldı.

1950: Demokrat Parti, iktidara gelmesinin ardından mevcut imam hatip kurslarının yetersiz olduğuna kanaat getirip imam hatip okullarının açılmasını kararlaştırdı. Adana, Ankara, Isparta, İstanbul, Kayseri, Konya ve Kahramanmaraş’ta ilk imam hatip okulları açıldı. 1958 yılında bu okulların sayısı 26’ya, 1969’da 71’e, 1997’de ise 600’e ulaştı.

1951-1959: Demokrat Parti lideri Adnan Menderes 19 adet imam hatip okulu açtı. 1951 yılında imam hatip okullarının dört yıllık ortaokul ve üç yıllık lise bölümü olmak üzere yedi yıllık bir dönemi kapsaması kararlaştırıldı.

1962-1963: İsmet İnönü döneminde 7 imam hatip okulu daha açıldı.

1965-1971: 46 adet imam hatip okulu açıldı.

1971: Askeri darbenin ardından Bülent Ecevit başkanlığındaki CHP koalisyon hükümeti kuruldu. Ağustos ayında yeni bir düzenlemeyle imam hatip okullarının dört yıllık orta kısımları kapatıldı. Lise süresi ise üç yıldan dört yıla çıkartılarak meslek lisesi haline dönüştürüldü.

1973-1974: 73-74 öğretim yılında merhum Erbakan, İmam Hatip Okullarının orta kısımlarını yeniden açtı ve İmam Hatip Liselerine ilk defa bütün üniversitelere giriş imkânı verdi. 1974 yılında 33 tane imam hatip okulu açıldı.

1974-1975: 29 adet imam hatip okulu açıldı.

1975-1978: 233 adet imam hatip açıldı.

1976: Kız öğrenciler de imam hatip okullarına alınmaya başlandı.

1978-1979: Bülent Ecevit, 4 imam hatip okulu daha açılmasını kararlaştırdı.

1979-1980: Dönemin Başbakanı Süleyman Demirel döneminde 36 adet imam hatip okulu açıldı. 12 Eylül askeri darbesinin ardından 35 tane daha İmam Hatip eğitime başladı.

1982: Askeri yönetim, imam hatip lisesi mezunlarını üniversite sınavında diledikleri fakülteleri tercih etme hakkına tekrar kavuşturdu. 1982 Anayasası’nın 24’üncü maddesiyle din eğitimi devlet güvencesi altına alındı. Seçmeli olarak okutulan din dersleri, ilk ve orta dereceli okullarda zorunlu hale getirildi.

1984-1989: Turgut Özal liderliğindeki ANAP döneminde 90 adet imam hatip lisesi açıldı. ANAP’ın Özal’dan sonraki lideri Mesut Yılmaz döneminde de 23 adet imam hatip lisesi açıldı.

1992-1993: 23 adet imam hatip lisesi açıldı.

1994: 12 adet daha imam hatip daha açıldı.

1995: DYP lideri Tansu Çiller döneminde 13 adet imam hatip açıldı.

1997: Bu tarihte MGK’nın tavsiye kararı üzerine İmam Hatip’lerin orta kısımlarının kapatılmasına kadar gidecek süreç başladı. 16 Ağustos’ta sekiz yıllık kesintisiz eğitime ilişkin yasa devreye girdi. Böylelikle imam hatip okullarının orta kısımları kapatıldı. Beşinci sınıftan sonra imam hatiplere geçiş imkânı da ortadan kalktı. Bu tarihten itibaren imam hatip okullarının sayısı düşüşe geçti.

1998: Mezunların üniversitenin ilgili alanlarına girişini sağlayan katsayı düzenlemesiyle birlikte imam hatip lisesi mezunlarının İlâhiyat Fakültesi’ne girmelerini kolaylaştıran katsayı düzenlemesi yapıldı. Ancak mezunlar kendi alanları dışındaki bölümlere girerken katsayıları düşürülecekti. 1998 yılında 192 bin 718 öğrenci meslek liselerinde okurken, imam hatip liselerinin bu sayı içindeki oranı %21 idi. Üniversite giriş sınavında genel lise ve meslek lisesi mezunlarına aynı katsayıların verildiği son yıl olan 1998’de her beş meslek lisesi öğrencisinden biri imam hatip lisesi öğrencisiydi.

2001: Bu dönemde imam hatip liselerinin sayısı 600’dü.

2002-2003: İmam hatip sayısı önce 558’e sonra 536’ya düştü. Öğrenci sayısı ise 64 bin 534 oldu.

2009: Tüm meslek liselerini ve İmam Hatipleri mağdur eden farklı katsayı uygulaması 22 Temmuz tarihinde YÖK kararıyla kaldırıldı.

30 Mart 2012: 6287 sayılı 4+4+4 diye bilinen kanunla İmam Hatip Ortaokulları 15 yıl aradan sonra tekrar açıldı. Bugün sayıları 2700’lere ulaşan İmam Hatip Lisesi ve İmam Hatip Ortaokullarında bir milyonun üzerinde öğrenci öğrenim görmektedir. Vel Hamdü Lillahi Rabbil Âlemin.